In de omgeving van Nijmegen zijn in het verleden veel vondsten gedaan die te maken hebben met de bevrijding van de stad. Zo ook door Felix de Klein. Hij vond in het gebied rond het hoofdkwartier van de 82nd Airborne Division (aan de Scheidingsweg, Nijmegen) verschillende persoonlijke uitrustingsstukken. De 82nd Airborne, geleid door Luitenant-generaal James Gavin (1907 – 1990) had hier onder andere veldflessen, tandenborstels, parachutes en gasmaskers achtergelaten.

Het spectaculairst was echter deze transparante oleaat (overlay) of overlegvel. Het oleaat zie je hieronder. Toen het hoofdkwartier opgeruimd werd, is de kaart waarschijnlijk in een 25-pounder-huls (granaat) gedaan en begraven in een afvalkuil.

Op dit unieke overlegvel tekenden militairen steeds de actuele gevechtssituatie in. Zo biedt het een handige visualisatie voor de militaire besluitvorming en analyse. Bovendien konden legeronderdelen zoals de genie, artillerie en transport eigen overlegvellen gebruiken, die over elkaar heen gelegd konden worden. Hierdoor konden deze legeronderdelen dezelfde kaart gebruiken en waren niet talloze kaarten nodig.

De kaart is een 1:7500 weergave van Nijmegen in 1944. Door middel van blauwe pijlen op het oleaat zijn de acties weergegeven van de geallieerde (in dit geval met name Amerikaanse) troepen tijdens hun aanval op het Valkhof en het Hunnerpark op 20 september 1940. Vijandelijke bewegingen, die in rood zouden zijn weergegeven, staan er niet op.

Waarschijnlijk werd het overlegvel gebruikt om de eigen militaire situatie in kaart te brengen. De informatie kwam van radio- en andere berichten vanuit de vechtende troepen. Het is niet duidelijk wie het overlegvel ingetekend heeft, maar er zijn drie opties:

• Een stafofficier van het 2e battalion 505th Parachute Infantry Regiment, een onderdeel van de 82nd Airborne.
• De company commander E-Company van het 2e bataljon 505th Parachute Infantry Regiment.
• Een stafofficier in Gavin’s hoofdkwartier.

De aanval van 20 september begon in een verzamelgebied, op de kaart aangeduid met ‘assembly area’. Dit is de huidige Wedren. Vanaf hier splitste het 2e bataljon 505th zich op in twee groepen. De ene trok via de huidige prins Bernhardstraat naar de kruising van de huidige Ziekerstraat met de Molenstraat, om daar een Britse tankaanval te ondersteunen. Vervolgens trokken ze in drie groepen op naar het Valkhof en de verkeersbrug, die ze vanuit het westen naderden. De andere groep vertrok vanuit het assembly area naar het Keizer Lodewijkplein (nu het Trajanusplein) en benaderden zo het Valkhof en de verkeersbrug. Uiterst rechts op de kaart staan in de vorm van #-tekens een aantal wegversperringen ingetekend, opgeworpen door 307th Engineers. Deze dienden om de rechterflank van de aanval te beveiligen.

Rond het Valkhof brak een hevige strijd uit die doorging tot de laatste Duitsers uit dit gebied verdreven waren, laat in de nacht van 20 september. Dit lukte pas nadat het 504th Parachute Infantry Regiment ter hoogte van de huidige brug ‘De Oversteek’ in bootjes de Waal over was gestoken om de noordkant van de verkeersbrug aan te vallen.

– Robin Hoeks & Paul van de Geijn (advies: E. Jellema & L. van Midden)